"จวน" หรือที่พักของผู้ว่าราชการจังหวัดตราด แต่เดิมไม่ปรากฏหลักฐานว่าตั้งอยู่ที่ใด  สืบเนื่องมาจนถึงสมัยเจ้าเมืองคนที่ 3 พระพิพิธวัตร จึงทราบว่าจวนตั้งอยู่ที่ "ดอนจวน" ซึ่งปัจจุบันนี้ได้แก่ บริเวณบ้านเกาะกันเกรา  ตำบลหนองเสม็ด อำเภอเมืองตราด ต่อมาในสมัยเจ้าคุณเฒ่า ซึ่งเป็นเจ้าเมืองคนที่ 4 ได้ย้ายมาสร้างใหม่บริเวณด้านตะวันออกของศาลเจ้าพ่อหลักเมือง ได้ใช้เป็นที่พักของผู้ว่าราชการเมืองอยู่จนถึงสมัยพระยาพิพิธไสยสุนทรการ(อิน) เป็นผู้ว่าราชการเมืองคนที่ 6 จึงสร้างขึ้นใหม่ใกล้กับบริเวณจวนแห่งเดิม   พระยาพิพิธไสยสุทรการ (เอี่ยม) ผู้ว่าราชการเมืองคนที่ 7 ได้ย้าย "จวน" มาตั้งใหม่ที่บริเวณริมคลองหงอนไก่ ฝั่งตะวันออก คลองดังกล่าวนี้เป็นลำคลองเล็ก ๆ แยกออกจากคลองบางพระ ใกล้ "สะพานยาว"ซึ่งเชื่อมถนนสายตราด - แหลมงอบในปัจจุบัน  

เมื่อถึงสมัยพระยาพิพิธไสยสุทรการ (เอี่ยม สุขสถิตถ์) ได้สร้างจวน ขึ้นใหม่ที่บริเวณซึ่งจะสร้างโรงเรียนสตรีประจำจังหวัดตราดบริเวณโรงเรียนอนุบาลตราดในปัจจุบันนี้     พระยาพิพิธไสยสุทรการ (สุข ปริชญานนท์) มาเป็นผู้ว่าราชการเมือง ได้ใช้ที่พักของทหาร  หลัง 9 ห้อง ซึ่งสร้างไว้สำหรับเป็นที่พักของทหารเป็นจวนของท่าน อยู่ในบริเวณที่เป็นที่ตั้งศาลากลางจังหวัดหลังเดิม ถนนสันติสุข และต่อมาก็ได้สร้างจวนขึ้นใหม่ ตรงบริเวณศาลจังหวัด (ปัจจุบันเป็นศาลเยาวชนฯ) ซึ่งเมื่อตรวจสอบแล้ว ได้แก่บริเวณเดียวกับที่เดิมนั่นเอง แต่น่าจะอยู่เยื้องขึ้นไปทางทิศเหนือเล็กน้อย 

เมื่อพระยาพิไชยชลธี (จร ฉัตรภูมิ) ผู้ว่าราชการเมืองประจันตคีรีเขตต์ ซึ่งมารักษาราชการแทนผู้ว่าราชการเมืองตราด ในปี พ.ศ. 2447 อันเป็นระยะที่ใกล้จะต้องมอบเมืองตราดให้แก่ฝรั่งเศสนั้น ท่านผู้นี้ได้มาพักอยู่ที่จวนของพระยาพิพิธไสยสุทรการ (เอี่ยม สุขสถิตย์) และเมื่อฝรั่งเศสเข้าปกครองเมืองตราด ปรากฏว่า เรสิดังต์  ซึ่งเป็นผู้ปกครองดูแลเมืองตราดได้มาพัก  อยู่ที่ ที่ว่าการมืองซึ่งสร้างไว้ในสมัยพระยาพิพิธพิไสยสุนทการ (สุข ปริชญานนท์) โดยได้ต่อเติมระเบียงโดยรอบขึ้นอีก 3 ด้าน บรรจบกับระบียงหน้ามุข คือ ด้านทิศใต้ ตะวันออก และด้านเหนือ สำหรับเดินตากอากาศในเวลากลางคืน 

หลังจากพันจาการถูกปกครองของฝรั่งเศสแล้ว พระยาวิเศษสิงหนาท (ปิ๋ว บุนนาค) ซึ่งเป็นผู้ว่าราชการเมืองคนแรกยังคงใช้ที่พักของ เรสิดังต์ นั้นเป็นจวนตลอดมาจนถึงสมัยของพระตราษบุรีศรีสมุทเขตต์ (ธน ณ สงขลา) เป็นผู้ว่าราชการมือง (พ.ศ. 2456 - 2464 ) จึงย้ายไปพักอยู่ที่โอสถสภา ซึ่งเข้าใจว่า ได้แก่ที่ทำการสถานีอนามัย ชั้นหนึ่งเทศบาลเมืองตราด ถนนหลักมือง สถานที่แห่งนี้คงใช้เป็นจวนผู้ว่าราชการจังหวัด ตลอดมา    จนถึงสมัยของพระบริหารเทพธานี (เฉลิม กาญจนคม) เป็นผู้ว่าราชการจังหวัด (พ.ศ. 2474 - 2476) จึงได้สร้างจวนขึ้นใหม่ซึ่งเป็นจวนหลังล่าสุด ที่ยังคงใช้บริเวณดังกล่าวอยู่ในปัจจุบัน (ถนนสนามมิตร)
 

จากหลักฐานการจัดทำทะเบียนประวัติศาลากลางและบนพักข้าราชการ เมื่อ พ.ศ. 2537   บันทึกว่า  บ้านพักผู้ว่าราชการจังหวัดตราด สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2507 ลักษณะอาคารไม้ชั้นเดียว ทรงจั่ว ใต้ถุงสูง ฝาไม้ยาง หลังคามุงกระเบื้องพื้นที่ใช้สอย 379 ตารางเมตร สร้างในที่ดินราชพัสดุ ทะเบียนเลขที่ ตร 63   ค่าก่อสร้างเป็นเงิน 92,600 บาท โดยใช้งบประมาณแผ่นดิน ตัวอาคารหลังใหม่ที่อยู่ด้านหลังไม่ปรากฎหลักฐานว่าก่อสร้างขึ้นเมื่อใด เนื้อที่ล้อมรั้วเป็นบริเวณบนพักฯ ประมาณ 4 ไร่เศษ และไม่ปรกฎหลักฐานว่าผู้ว่าราชการจังหวัดตราดท่านใด เข้าอยู่อาศัยเป็นคนแรก

ที่มาข้อมูล นายมานพ วิยากรณ์ สำนำงานจังหวัดตราด
สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดตราด
1 เมษายน 2558